Nośnikami obcych antygenów dla biorcy mogą być składniki komórkowe krwi dawcy, takie jak krwinki czerwone, krwinki białe i płytkowe, jak również niektóre białka osocza. Przetoczenie krwi i preparatów krwiopochodnych, z antygenem, którego nie ma biorca, może prowadzić do uodpornienia chorego i wytworzenia swoistych przeciwciał. Uodpornienie może nastąpić również w następstwie ciąż konfliktowych i u wieloródek. Może to wywołać powikłania immunologiczne w przypadku przetoczenia krwi i uniemożliwić dalsze nią leczenie.
Powikłania hemolityczne po przetoczeniu krwi niezgodnej grupowo. Istotą tego powikłania jest reakcja immunologiczna, jaka zachodzi między antygenem krwinek czerwonych a specyficznym dla tego antygenu przeciwciałem, w następstwie czego dochodzi do niszczenia krwinek czerwonych. Powikłania hemolityczne występujące przy niszczeniu krwinek przez przeciwciała anty-A, anty-B, anty-D z układu Rh oraz anty-Kell mają ciężki przebieg kliniczny. Występują one raz na 3 —5 tysięcy przetoczeń, a śmiertelność dochodzi do 25%. Przyczyną są zwykle:
- przetoczenia krwi obcogrupowej przygotowanej dla innego chorego,
- zamiana probówek krwi przeznaczonych do badań serologicznych,
- błędy w dokumentacji serologicznej.
Objawami powikłań spowodowanych przetoczeniem krwi obcogrupowej są: bóle głowy, niepokój, dreszcze, wysoka gorączka, nudności, wymioty, bóle lędźwiowe. Następnie może dojść do wstrząsu o różnym nasileniu, z objawami hemoglobinurii, skąpomoczu lub bezmoczu. U 20% chorych występuje skaza krwotoczna, która w 50% przypadków prowadzi do śmierci. W łagodnych przypadkach jedynymi objawami może być krótkotrwała hemoglobinuria i nieznaczny spadek liczby krwinek czerwonych i hemoglobiny.
Powikłania po przetoczeniu preparatów zawierających płytki i leukocyty. Leczenie krwią i preparatami zawierającymi płytki i leukocyty może prowadzić u wielu biorców do wytworzenia przeciwciał antypłytkowych i antyleukocytarnych z układu HLA. Po 50 transfuzjach przeciwciała te stwierdza się u ok. 25 — 60% biorców.
Objawami powikłań jest zaczerwienienie twarzy, dreszcze, bóle głowy, wzrost ciśnienia rozkurczowego, gorączka do 40°C. Objawy te ustępują samoistnie. Powikłań tych można uniknąć przetaczając masę krwinkową bezpłytkową i bezleukocytarną.
Powikłania uczuleniowe po przetoczeniu krwi, osocza lub jego frakcji występują z częstością 1 — 2%. Objawiają się one zaczerwienieniem skóry, swędzącą pokrzywką, gorączką, niekiedy nudnościami i wymiotami. Leczenie polega na podaniu leków antyhistaminowych.
Wszczepienne zapalenie wątroby jest również groźnym powikłaniem i występuje u 1,4-1,8% osób. Po 40 r. życia potransfuzyjna żółtaczka jest chorobą niebezpieczną i u 23% chorych jest śmiertelna. Ryzyko powikłania wzrasta wraz ze wzrostem liczby przetoczeń.
Wstrząs septyczny jest ciężkim i groźnym dla życia powikłaniem, spowodowanym przetoczeniem krwi zakażonej. Zdarza się on raz na 5000 przetoczeń, a śmiertelność dochodzi do 60%. Przebieg kliniczny zależy od rodzaju bakterii i przetoczonych endotoksyn. Pierwsze objawy występują już po przetoczeniu kilkunastu ml krwi i manifestują się dreszczami, wysoką gorączką, spadkiem ciśnienia tętniczego i narastającą leukocytozą. Występują również bóle mięśni, kończyn i brzucha. Nasilają się objawy duszności. Mogą zdarzyć się krwawienia i krwotoki jako wyraz zaburzeń w układzie krzepnięcia. Leczenie, jak w każdym innym wstrząsie, powinno być wdrożone natychmiast, ze względu na narastanie zaburzeń. Podawane są kortykosterydy i odpowiednie antybiotyki. W groźnych przypadkach stosowana jest sztuczna nerka.