Metodami izotopowymi można badać: morfologię nerek (scynty­grafia), czynność miąższu nerkowego (renografia), rozdział krwi w łożysku naczyniowym (angioscyntygrafia), przepływ krwi lub plazmy przez nerki oraz wartość przesączania kłębuszkowego.

• Scyntygrafia nerek

Badanie to pozwala na ocenę wielkości, kształtu i położenia nerek przez uwidocznienie rozkładu aktywności promieniotwórczej w ich miąższu. Badanie można wykonać za pomocą scyntygrafu lub gamma­kamery po dożylnym podaniu związków znakowanych, gromadzących się głównie w części korowej miąższu nerek. Spośród wielu znaczników do badania stosuje się związki znakowane technetem 99m.

Zdrowe nerki wychwytują znaczniki promieniotwórcze równomier­nie. Zmiany chorobowe powodują całkowity brak lub ogniskowe zmniejszenie nagromadzenia w miąższu nerek związków znakowanych.

Wskazaniem do badań scyntygraficznych nerek są: wady rozwo­jowe, guzy nerek, następstwa procesów zapalnych, zawał nerki i uraz, stan po częściowej resekcji nerki, określenie położenia nerek przed biopsją i przeszczepy nerek.

• Renografia

Renografia pozwala na niezależną ocenę czynności jednej lub dru­giej nerki po dożylnym podaniu związków znakowanych szybko prze­chodzących przez ten narząd. Wyniki badania najczęściej przedstawia się za pomocą dwóch krzywych, które są odzwierciedleniem zmian ak­tywności promieniotwórczej (przeważnie w ciągu 20 min) w miąższu obu nerek. Często krzywe renograficzne przedstawia się łącznie z krzywą pęcherzową i wtedy mówi się o renocystografii.

Do badania stosuje się albo jod 131 – hipuran, który jest wydziela­ny przez kanaliki nerkowe, albo EDTA lub DTPA znakowane techne­tem 99m lub indem 113m.

Badanie można wykonać za pomocą specjalnego zestawu wyposażo­nego w sondy scyntylacyjne i bloku pomiarowo-rejestrującego lub przy użyciu gammakamery połączonej z systemem komputerowym. Gammakamera pozwala na jednoczesne wykonanie scyntygrafii obu nerek oraz umożliwia dokładną ocenę ilościową krzywych renograficznych.

W krzywej renograficznej wyróżnia się trzy fazy:

1. Faza pierwsza (naczyniowa) cechuje się stromym narasta­niem aktywności promieniotwórczej. Faza ta występuje na początku badania i zależy od obecności znacznika w łożysku naczyniowym, W warunkach prawidłowych trwa ona ok. 40 s.
2. Faza druga jest wynikiem gromadzenia się związków znakowa­nych w miąższu nerek i objawia się mniej stromym niż faza naczynio­wa narastaniem aktywności. Wielkość przyrostu aktywności promie­niotwórczej w fazie drugiej jest miarą efektywnego ukrwienia nerek. Prawidłowa faza druga trwa 3 — 5 min.
3. Faza trzecia rozpoczyna się z chwilą wydalania znacznika z moczem, co na renogramie zaznacza się spadkiem aktywności promie­niotwórczej.

Wskazania do wykonania renocystografii stanowią wszelkie sta­ny chorobowe przebiegające z zaburzeniami ukrwienia nerek, uszko­dzeniem miąższu i zaburzeniami w odpływie moczu z układu kielichowo-miedniczkowego. Szczególnie duże znaczenie diagnostyczne reno­grafia ma w nadciśnieniu naczyniowo-nerkowym. Pozwala ona na ocenę symetrii ukrwienia nerek i ok­reślenie przepływu krwi przez każdą nerkę. Jest to dobry test przeglą­dowy, wykrywający różnice w ukrwieniu nerek. Prawidłowy wynik badania z dużym prawdopodobieństwem pozwala wyłączyć naczyniowo-nerkową przyczynę nadciśnienia.

Zaletą metody jest duża prostota, możliwość częstego jej powtarza­nia, brak jakichkolwiek przeciwwskazań i znikome napromie­niowanie osób badanych.

• Inne testy

Cenną metodą oceny funkcji nerek jest możliwość ilościowego obli­czania efektywnego przepływu krwi lub plazmy przez nerki oraz wiel­kości przesączania kłębuszkowego. Metody izotopowe cechują się dużą prostotą i najczęściej spro­wadzają się do pobrania w określonych odstępach czasu po podaniu związku promieniotwórczego dwóch lub trzech próbek krwi.