Metodami izotopowymi można badać: morfologię nerek (scyntygrafia), czynność miąższu nerkowego (renografia), rozdział krwi w łożysku naczyniowym (angioscyntygrafia), przepływ krwi lub plazmy przez nerki oraz wartość przesączania kłębuszkowego.
- Scyntygrafia nerek
Badanie to pozwala na ocenę wielkości, kształtu i położenia nerek przez uwidocznienie rozkładu aktywności promieniotwórczej w ich miąższu. Badanie można wykonać za pomocą scyntygrafu lub gammakamery po dożylnym podaniu związków znakowanych, gromadzących się głównie w części korowej miąższu nerek. Spośród wielu znaczników do badania stosuje się związki znakowane technetem 99m.
Zdrowe nerki wychwytują znaczniki promieniotwórcze równomiernie. Zmiany chorobowe powodują całkowity brak lub ogniskowe zmniejszenie nagromadzenia w miąższu nerek związków znakowanych.
Wskazaniem do badań scyntygraficznych nerek są: wady rozwojowe, guzy nerek, następstwa procesów zapalnych, zawał nerki i uraz, stan po częściowej resekcji nerki, określenie położenia nerek przed biopsją i przeszczepy nerek.
- Renografia
Renografia pozwala na niezależną ocenę czynności jednej lub drugiej nerki po dożylnym podaniu związków znakowanych szybko przechodzących przez ten narząd. Wyniki badania najczęściej przedstawia się za pomocą dwóch krzywych, które są odzwierciedleniem zmian aktywności promieniotwórczej (przeważnie w ciągu 20 min) w miąższu obu nerek. Często krzywe renograficzne przedstawia się łącznie z krzywą pęcherzową i wtedy mówi się o renocystografii.
Do badania stosuje się albo jod 131 – hipuran, który jest wydzielany przez kanaliki nerkowe, albo EDTA lub DTPA znakowane technetem 99m lub indem 113m.
Badanie można wykonać za pomocą specjalnego zestawu wyposażonego w sondy scyntylacyjne i bloku pomiarowo-rejestrującego lub przy użyciu gammakamery połączonej z systemem komputerowym. Gammakamera pozwala na jednoczesne wykonanie scyntygrafii obu nerek oraz umożliwia dokładną ocenę ilościową krzywych renograficznych.
W krzywej renograficznej wyróżnia się trzy fazy:
- Faza pierwsza (naczyniowa) cechuje się stromym narastaniem aktywności promieniotwórczej. Faza ta występuje na początku badania i zależy od obecności znacznika w łożysku naczyniowym, W warunkach prawidłowych trwa ona ok. 40 s.
- Faza druga jest wynikiem gromadzenia się związków znakowanych w miąższu nerek i objawia się mniej stromym niż faza naczyniowa narastaniem aktywności. Wielkość przyrostu aktywności promieniotwórczej w fazie drugiej jest miarą efektywnego ukrwienia nerek. Prawidłowa faza druga trwa 3 — 5 min.
- Faza trzecia rozpoczyna się z chwilą wydalania znacznika z moczem, co na renogramie zaznacza się spadkiem aktywności promieniotwórczej.
Wskazania do wykonania renocystografii stanowią wszelkie stany chorobowe przebiegające z zaburzeniami ukrwienia nerek, uszkodzeniem miąższu i zaburzeniami w odpływie moczu z układu kielichowo-miedniczkowego. Szczególnie duże znaczenie diagnostyczne renografia ma w nadciśnieniu naczyniowo-nerkowym. Pozwala ona na ocenę symetrii ukrwienia nerek i określenie przepływu krwi przez każdą nerkę. Jest to dobry test przeglądowy, wykrywający różnice w ukrwieniu nerek. Prawidłowy wynik badania z dużym prawdopodobieństwem pozwala wyłączyć naczyniowo-nerkową przyczynę nadciśnienia.
Zaletą metody jest duża prostota, możliwość częstego jej powtarzania, brak jakichkolwiek przeciwwskazań i znikome napromieniowanie osób badanych.
- Inne testy
Cenną metodą oceny funkcji nerek jest możliwość ilościowego obliczania efektywnego przepływu krwi lub plazmy przez nerki oraz wielkości przesączania kłębuszkowego. Metody izotopowe cechują się dużą prostotą i najczęściej sprowadzają się do pobrania w określonych odstępach czasu po podaniu związku promieniotwórczego dwóch lub trzech próbek krwi.